Een boerderij met een verhaal: D’n Tol, Aaltenseweg 92 te Varsseveld

Eind april, begin mei zijn de verhalen van de Tweede Wereldoorlog altijd extra in het nieuws. Op 4 mei herdenkt Nederland de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog en van oorlogssituaties en vredesoperaties daarna. Op 5 mei vieren we de vrijheid.

In de Achterhoek, naast boerderij D’n Tol van nu familie Mooij aan de Aaltenseweg 92 in Varsseveld, gemeente Oude IJsselstreek, staat een bijzonder monument; dat van ‘de 46 van het Rademakersbroek’. Familie Mooij is een van de deelnemers aan het Luikenproject en mailden ons bij hun aanmelding onderstaande geschiedenis.

 De 46 van het Rademakersbroek was een groep van 46 Nederlandse mannen die op 2 maart 1945 in een akker aan het Rademakersbroek te Varsseveld zijn gefusilleerd. De executie diende ter vergelding voor een actie van verzetsgroep De Bark, die in de nacht van 25 op 26 februari 1945 aan vier Duitse militairen het leven kostte. De slachtoffers van het Rademakersbroek waren allen zogeheten Todeskandidaten uit gevangenis de Kruisberg te Doetinchem. Sinds 1949 staat op de plek van de executie een monument.

Vergelding
Eind februari werden drie landmeters en hun chauffeur, allen Fallshirmjäger bij de Wehrmacht, gevangen genomen door verzetsstrijders van De Bark. In een zoektocht naar geschikte plekken voor het opstellen van hun geschut waren de Duitse militairen nietsvermoedend de boerderij binnengedrongen die als uitvalsbasis diende voor de verzetsgroep. De verzetsgroep besloot de Duitsers om het leven te brengen en probeerde het te laten lijken alsof de Duitsers slachtoffer van een ongeval waren geworden. Hiertoe plaatsten zij de lichamen in een auto met explosieven, en reden deze auto tegen een boom. In de nacht van 25 op 26 februari 1945 werden op de Aaltenseweg te Varsseveld de lichamen gevonden. Al snel ontdekte de bezetter dat geen sprake was van een ongeval, maar dat de militairen opzettelijk om het leven waren gebracht.

Aanvankelijk wilde de bezetter ter vergelding alle mannen uit de omgeving van de Aaltenseweg laten executeren. Dat werd door burgemeester Joost Boot van de toenmalige gemeente Wisch voorkomen. Op 2 maart 1945 werden in de vroege ochtend 46 Todeskandidaten vanuit de gevangenis in Doetinchem op transport gezet. Zij kwamen rond 8 uur ’s ochtends aan op de akker aan het Rademakersbroek. Het executiepeloton, dat werd samengesteld uit leden van dezelfde divisie als waar de vier door de verzetsgroep om het leven gebrachte militairen toe behoorden, voltrok het vonnis. Nadat een gedeelte van de SS‘ers nog op de boerderij had ontbeten, werden rond half 11 de lichamen van de 46 door vier boeren uit de omgeving op een platte kar naar begraafplaats Rentinkkamp te Varsseveld gereden.

Vier weken later werd de omgeving bevrijd, www.de46vanhetrademakersbroek.nl.

Monument
Op 4 mei 1949 werd aan het Rademakersbroek een monument onthuld ter nagedachtenis aan de 46. In het monument is een glazen stolp verwerkt waarin zich graan bevindt van de korenhalmen die groeiden op de plek waar de mannen zijn gevallen, met een gedicht van Garmt Stuiveling:

Warm bloed doordrenkt onze velden
En rijker rijpte hier het graan
O, mocht, uit het offer dier helden
Zulk een oogst van vrijheid ontstaan!

Bij dit monument vindt jaarlijks op 2 maart met leerlingen van groepen 7/8 een herdenking plaats. Vaak plaatst de gemeente Oude IJsselstreek dan een grote tent bij de familie Mooij op de oprit voor de ontvangst van de gasten.